انحلال شرکت
انحلال
تعریف :انحلال واژه مصطلحی است كه برای خاتمه دادن به حیات یك شركت تجاری استفاده می شود. ممكن است واژه انحلال مترادف با واژه تصفیه دانسته شود در صورتی كه انحلال مرحله ای پیش از مرحله تصفیه شركت است . در مرحله انحلال تصمیم به پایان فعالیت شركت گرفته می شود ولی در دوران تصفیه شركت به سوی ختم حیات شخصیت حقوقی پیش می رود.
انحلال یا تصفیه در حقیقت مرحله ای است كه اموال و دارایی های شركت جمع آوری و فروخته می شود و آنگاه تعهدات و دیون شركت ایفا و در صورت وجود دارایی مازاد موجودی بین شركا ( بر طبق اساسنامه ) تقسیم
می گردد.
شرایط انحلال شرکت
1-بطلان
اصولا برای تشكیل شركت شرایطی لازم است از جمله این شرایط -شرایط شكلی و ماهوی است
شرایطی شكلی ضرورت وجود قرارداد كتبی و سایر تشریفات می باشد
شرایط ماهوی برای انجام معاملات همان است كه در ماده ١٩٠ ق.م آمده است
ماده ١٩٠ ق.م قصد و رضای شركا- اهلیت شركا- موضوع شركت و مشروعیت جهت شركت
كه ضمانت اجرای عدم رعایت این موارد بطلان شركت می باشد
ماده ١٠٠ ق.ت. مقرر می دارد: هر شركت با مسئولیت محدود كه برخلاف مواد
مواد ٩٦ق ت در رابطه با تادیه سهم الشرك نقدی و تقویم و تسلیم سهم الشركه غیرنقدی
٩٧ ق.ت در رابطه با قید تقویم سهم الشركه غیرنقدی می باشد
تشكیل شده باشد باطل و از درجه اعتبار ساقط است لیكن شركا در مقابل اشخاص ثالث حق استناد به این بطلان را ندارند وماده ١٠٠ ق.ت. ضمات اجرای عدم رعایت این موارد را بطلان شركت می داند.
البته منظور از این بطلان بطلان نسبی می باشد. یعنی چنانچه عوامل و اسباب بطلان بر طرف شود شركت تشكیل میشود ولی اشخاص ثالث طرف قرارداد شركت می توانند به آثار بطلان شركت در مدتی كه شركت باطل بوده است استناد نمایند
٢- ازبین رفتن موضوع فعالیت شرکت
-وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد
بتد 1ماده 93 ق ت
3- انقضای مدت
وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد
بند2ماده 93 ق ت
4- ورشکستگی و توقف
ضرورت منحل شدن شرکت تجاری، گاهی آن قدر قطعی است که نه تنها به اراده شرکا نیازی نیست، بلکه حتی اقدام دادگاه نیز ضروری نیست.
مهم‌ترین سبب انحلال به حکم قانون، ورشکستگی شرکت است بند 3ماده 93 ق ت
به این صورت که طبق بند3 ماده 199 لایحه اصلاحی ق ت صدور حکم ورشکستگی به خودی خود انحلال شرکت با مسئولیت محدود را محقق می‌کند.
ورشکستگی شرکت تجارتی زمانی مصداق دارد که شرکت از تادیه وجوهی که بر عهده دارد، برنیاید.ماده412 ق.ت
ورشکستگی شرکت ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکاء و ورشکستگی بعضی از شرکاء ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد.
5- توافق وتراضی تمام شرکا
در صورت تصمیم مجمع عمومی
بند 4ماده 93 ق ت
6- ارادی
در صورت تصمیم عده ایی از شرکاء که سهم‌الشرکه آنها بیش از نصف سرمایه شرکت باشد
ماده 114 ق ت
7- ضرر
در صورتی که به واسطه ضررهای وارده نصف سرمایه شرکت از بین رفته و یکی از شرکاء تقاضای انحلال کرده و محکمه دلایل او را موجه‌دیده و سایر شرکاء حاضر نباشند سهمی را که در صورت انحلال به او تعلق می‌گیرد پرداخته و او را از شرکت خارج نمایند
ماده 114 ق ت
8- فوت
در مورد فوت یکی از شرکاء اگر به موجب اساسنامه پیش‌بینی شده باشد.
ماده 114 ق ت
9- حکم دادگاه
ماده 201 لایحه اصلاحی قانون تجارت
در موارد زیر هر ذینفع می‌تواند انحلال شركت را از دادگاه بخواهد
1 ـ در صورتی كه تا یك سال پس از به ثبت رسیدن شركت هیچ اقدامی جهت انجام موضوع آن صورت نگرفته باشد و نیز در صورتی كه فعالیت‌های شركت در مدت بیش از یك سال متوقف شده باشد.
2 ـ در صورتی كه مجمع عمومی سالانه برای رسیدگی به حسابهای هر یك از سال‌های مالی تا ده ماه از تاریخی كه اساسنامه معین كرده است، تشكیل نشده باشد.
3 ـ در صورتی كه سمت تمام یا بعضی از اعضای هیأت مدیره و هم چنین سمت مدیر عامل شركت طی مدتی زاید بر شش ماه بلا متصدی مانده باشد.
4 ـ در مورد بندهای یك و دو ماده 199 در صورتی كه مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام جهت اعلام انحلال شركت تشكیل نشود و یا رأی به انحلال شركت ندهد.
نکته: مطابق بند ۴ ماده ۲۰۱ قانون تجارت، باید مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت سهامی تشکیل شود و رأی به منحل شدن شرکت بدهد. در غیر این‌صورت هر ذینفع می‌تواند از دادگاه تقاضای حکم انحلال نماید.
10- اراده یکی از شرکاء
اصولاً فسخ شرکتهای اشخاص توسط یکی از شرکاء ممکن است مگر اینکه شرایط پیش بینی شده در ماده ۱۳۷ رعایت نشده باشد
فسخ شرکت در صورتی ممکن است که در اساسنامه این حق از شرکا سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد.تفاضای فسخ باید شش ماه قبل از فسخ کتباً به شرکاء اعلام شود
تصفیه شرکت درزمان انحلال
بعد از انحلال شركت امر تصفیه آن آغاز می گردد.
عملیات تصفیه شامل مراحل زیر خواهد بود:
1-وصول مطالبات شركت.
2- نقد كردن دارایی شركت.
3-پرداخت دیون شركت
4-تقسیم دارایی باقیمانده شركت بین شركا در شركت
براساس ماده ۲۰۲ قانون تجارت، دو نوع تصفیه وجود دارد:
1-تصفیه اختیاری
معمولا نحوه آن در اساسنامه پیش‌بینی شده و تمامی شرکا بر سر نحوه آن اتفاق نظر داشته و بر همان اساس عمل می‌کنند.
2-تصفیه قانونی
در اساسنامه پیش‌بینی نشده و براساس ماده ۲۰۲ تا ۲۱۷ قانون تجارت انجام میشود. اما باید توجه داشت که صرفا تصفیه قانونی از مرجع قانونی پذیرفته است. چرا که ممکن است مواد و نحوه تصفیه در نظر گرفته شده در اساسنامه با قوانین آمره و بالادستی تضاد داشته باشد
مدیر تصفیه:
طبق ماده ٢١٣ ق.ت.این وظایف به عهده مدیران شركت می باشد. مگر اینكه اساسنامه یا اكثریت مجمع عمومی شركت ترتیب دیگری مقرر داشته باشد.
مدیران تصفیه در حكم وكیل شركا بوده و حتی مدیر مزبور می تواند از طریق دادگاه انتخاب گردد. مدیران شركت كه برای تصفیه تعیین می شوند مكلفند اسامی خود را به اداره ثبت شركتها اعلام نمایند
ماده ٢٠٥ ق.ت
وظایف مدیر تصفیه:
1-رسیدگی به حسابهای شركت
2- تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان به هنگام انحلال شرکت
3- اجرای تعهدات شركت
4- وصول مطالبات و نقد كردن دارایی شركت
5- پرداخت دیون شركت
6- تقسیم دارایی باقیمانده بین شركا از وظایف مدیر یا مدیران تصفیه می باشند.
مسئولیت مدنی و جزائی مدیران تصفیه
مسئولیت مدنی
اگر مدیران تصفیه از مقررات قانونی و یا اساسنامه تخلف نمایند و از این تخلف به اشخاص ذینفع ضرر و زیانی وارد گردد متضرر می تواند پس از اثبات تقصیر فاعل زیان و رابطه سببیت بین فعل زیان آور و ضرر وارده جبران خسارت وارده را مطالبه نماید.
مسئولیت جزایی
از نظر جزایی در صورتی كه مدیران تصفیه بر خلاف قوانین عام مرتكب جرائمی از قبیل خیانت درامانت كلاهبرداری و غیره شوند طبق مقررات پیش بینی شده تعقیب و مجازات خواهند شد.
مراحل تصفیه شرکت
1-طرح دعوی انحلال توسط ذینفع
هر کدام از اشخاصی که ذینفع شخصیت حقوقی شرکت هستند، نظیر صاحبان سهام، هیئت مدیره، صاحبان امضا و … می‌توانند دعوی انحلال را مطرح کنند. بنابراین، با دادخواست حداقل یک نفر از ذینفعان، مراحل انحلال آغاز می‌گردد.
2-تشکیل مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام برای تصویب انحلال
اگر نصف سرمایه شرکت بر اثر زیان از بین برود، مجمع عمومی فوق العاده باید تشکیل شده و در مورد انحلال باید تصمیم گیری کند. چنانچه به هر دلیلی مجمع عمومی فوق العاده تشکیل نشود، هر کدام از ذینفعان می‌تواند طرح دعوی انحلال کند. مجمع عمومی فوق العاده حق انحلال شرکت را بدون هیچ علتی دارد.
3-ثبت درخواست انحلال در اداره ثبت شرکت ها
پس از تصمیم به انحلال باید ظرف مدت حداکثر ۵ روز، این تصمیم به همراه اسامی مدیران تصفیه و نشانی آنها به اداره ثبت شرکت ها اعلام شود تا در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشار آگهی گردد.
در دوران تصفیه، دو رکن اساسی در شرکت وجود دارد:
یک رکن تصمیم‌گیرنده که مجمع عمومی عادی است و دیگری رکن اداره کننده که همان مدیران تصفیه هستند.
وجود رکن کنترل کننده که بازرسان می‌باشند، اختیار است.
نکته بسیار مهم در مرحله تصفیه آن است که مجمع عمومی فوق العاده در دوران تصفیه اختیاری ندارد و اختیارات آن نظیر تغییر اساسنامه، افزایش یا کاهش سرمایه و … از آن سلب میشود و امور شرکت توسط مجمع عمومی عادی پیگیری میشود. نکته مهم آن که در انحلال ارادی و اختیاری، مدیران تصفیه توسط سهامداران انتخاب می‌شوند. اما در انحلال قانونی، مدیران تصفیه توسط مقام صادر کننده انحلال (دادگاه) انتخاب می‌شوند.
4-ابلاغ وظایف مدیر تصفیه شرکت
از ابتدای فرایند تصفیه، تمامی امور شرکت نظیر تسویه بدهی شرکت، فروش اجناس انبار و … توسط مدیر تصفیه انجام میشود. بنابراین باید وظایف مدیر تصفیه به طور کامل به وی ابلاغ شود.
5-انتشار آگهی بستانکاران
آگهی دعوت از طلبکاران، ۳ مرتبه در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشار معین شده توسط مجمع عمومی به چاپ می‌رسد. پس از انتشار آگهی اول حداقل ۶ ماه باید بگذرد تا آگهی دوم چاپ شود. فاصله بین آگهی دوم و سوم حداقل یک ماه خواهد بود.
6-تعیین تکلیف بدهی ها و دیون
مدیر تصفیه باید تکلیف تمامی بدهی ها را معین کند. تا زمان تصفیه کامل بدهی ها، هیچ دارایی به صاحبان سهام پرداخت نمی‌شود. البته مدیران شرکت می‌توانند مطالبات خود را از اشخاص حقیقی و حقوقی مطالبه کنند و تا زمان سر رسید هر بدهی، شرکت موظف به پرداخت آن نیست. مگر این که مدیر تصفیه با طلبکاران زودتر از موعد به توافق برسد.
7-ختم تصفیه شرکت
پس از اتمام تصفیه، باید دارای‌های باقی مانده در یک حساب نزد بانک‌های ایران قرار گرفته و مدیر تصفیه لیست صاحبان سهام و نیز طلبکارانی را که موفق به گرفتن طلب خود نشده‌اند، به بانک اعلام نماید.
8-انتشار آگهی ختم تصفیه
پس از ختم تصفیه، مراتب به اداره ثبت شرکت ها، اعلام شده و در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشار آگهی می‌گردد و شخصیت حقوقی شرکت از ثبت شرکتها حذف می‌گردد.
9-تقسیم دارای شرکت
پس از تسویه بدهی ها، نوبت به تقسیم اموال نقد شده می‌رسد. تمامی اموال باقی مانده میان شرکا مشاع می‌باشد و افرادی که در حین تشکیل شرکت، دارایی غیر پولی به شرکت آورده‌اند، به میزان آورده خود در اموال شریک هستند. در این مرحله اموال باقی مانده به دو حالت خواهد بود:
1-اگر اموال باقی مانده یعنی دارایی شرکت به اندازه سرمایه اولیه باشد، تقسیم دارایی نسبت به آورده انجام می‌پذیرد، بنابراین، فردی که آورده‌اش صرفا کار وی می‌باشد؛ سهمی در دارایی نخواهد داشت.
2-اگر دارایی بیش از سرمایه اولیه باشد، ما به التفاوت سرمایه اولیه و دارایی شرکت میان همه شرکا تقسیم می‌گردد. نحوه تقسیم این سود، منطقا و عرفا بر اساس میزان سودی است که به هر یک از شرکا در هنگام کار تعلق می‌گرفته است
قوانین تصفیه شرکت در زمان انحلال طبق قانون تجارت
ماده ۲۰۲-تصفیه امور شرکتها پس از انحلال موافق مواد ذیل خواهد بود مگر در مورد ورشکستگی که تابع مقررات مربوط به ورشکستگی است.
ماده ۲۰۳-در شرکتهای تضامنی و نسبی و مختلط سهامی و غیر سهامی امر تصفیه با مدیر یا مدیران شرکت است مگر آن که شرکاء ضامن‌اشخاص دیگری را از خارج یا از بین خود برای تصفیه معین نمایند.
ماده ۲۰۴-اگر از طرف یک یا چند شریک ضامن-اشخاص مخصوص برای تصفیه تقاضا شد و سایر شرکاء ضامن- آن تقاضا را نپذیرفتند‌محکمه بدایت اشخاصی را برای تصفیه معین خواهد کرد.
ماده ۲۰۵-در هر مورد که اشخاصی غیر از مدیران شرکت برای تصفیه معین شوند اسامی آنها باید در اداره ثبت اسناد ثبت اعلان گردد.
ماده ۲۰۶-در شرکتهای مختلط (سهامی و غیر سهامی) شرکاء غیر ضامن حق دارند یک یا چند نفر برای نظارت در امر تصفیه معین نمایند.
ماده ۲۰۷-وظیفه متصدیان تصفیه خاتمه دادن به کارهای جاری و اجرای تعهدات و وصول مطالبات و تقسیم دارایی شرکت به ترتیب مقرر‌در مواد ۲۰۸ – ۲۰۹ – ۲۱۰ – ۲۱۱-212 است
ماده ۲۰۸-اگر برای اجرای تعهدات شرکت معاملات جدیدی لازم شود متصدیان تصفیه انجام خواهند داد.
ماده ۲۰۹-متصدیان تصفیه حق دارند شخصاً یا به توسط وکیل- از طرف شرکت محاکمه کنند.
ماده ۲۱۰-متصدی تصفیه وقتی حق اصلاح و تعیین حکم دارد که شرکاء ضامن به او اجازه داده باشند – مواردی که به حکم قانون حکمیت‌اجباری است از این قاعده مستثنی است.
ماده ۲۱۱-آن قسمت از دارایی شرکت که در مدت تصفیه محل احتیاج نیست به طور موقت بین شرکاء تقسیم میشود ولی متصدیان تصفیه باید‌معادل قروضی که هنوز موعد تأدیه آن نرسیده است و همچنین معادل مبلغی که در حساب بین شرکاء مورد اختلاف است موضوع نمایند.
ماده ۲۱۲-متصدیان تصفیه حساب شرکاء را نسبت به هم و سهم هر یک از شرکاء را از نفع و ضرر معین می‌کنند – رفع اختلاف در تقسیم به‌محکمه بدایت رجوع میشود.
ماده ۲۱۳-در شرکتهای سهامی و شرکتهای با مسئولیت محدود و شرکتهای تعاونی امر تصفیه به عهده مدیران شرکت است
مگر آنکه اساسنامه یا‌اکثریت مجمع عمومی شرکت ترتیب دیگری مقرر داشته باشد.
ماده ۲۱۴-وظیفه و اختیارات متصدیان تصفیه در شرکت سهامی و شرکتهای با مسئولیت محدود و تعاونی به ترتیبی است که در ماده ۲۰۷ مقرر‌شده با این تفاوت که حق اصلاح و تعیین حکم برای متصدیان تصفیه این شرکتها (به استثنای مورد حکمیت اجباری) فقط وقتی خواهد بود که‌اساسنامه یا مجمع عمومی این حق را به آنها داده باشد.
ماده ۲۱۵-تقسیم دارایی شرکتهای مذکور در ماده فوق بین شرکاء خواه در ضمن مدت تصفیه و خواه پس از ختم آن ممکن نیست مگر آن که قبلاً‌سه مرتبه در مجله رسمی و یکی از جراید اعلان و یک سال از تاریخ انتشار اولین اعلان در مجله گذشته باشد.
ماده ۲۱۶-تخلف از ماده قبل متصدیان تصفیه را مسئول خسارت طلبکارانی قرار خواهد داد که به طلب خود نرسیده‌اند.
ماده ۲۱۷-دفاتر هر شرکتی که منحل شده با نظر مدیر ثبت اسناد در محل معینی از تاریخ ختم تصفیه تا ده سال محفوظ خواهد ماند.
ماده ۲۱۸-هر شرکتی مجاز است در اساسنامه خود برای تصفیه ترتیب دیگری مقرر دارد ولی در هر حال آن مقررات نباید مخالف مواد ۲۰۷ -۲۰۸ – ۲۰۹ – ۲۱۰ – ۲۱۵ – ۲۱۶ ۲۱۷ و قسمت اخیر ماده ۲۱۱ باشد
